Zabytki

DĘBNO

Dębno było starą słowiańską osadą, a jej słowiańska nazwa miała brzmieć: „Dębowe Jezioro”, „Dębowa Góra”, czy wreszcie „Żołędziowa Góra”. Nazwa miasta zmieniała się przez wieki: w 1261 – Damme, 1337 – Dme thame, XVI w. Thamb, Neothamum, Neon Damm, wreszcie Neudam. W tym miejscu, w XIII w. Książe Śląski Henryk Brodaty, osadził zakon templariuszy. Po roku 1337 Dębno znalazło się w rękach joannitów.

W Dębnie warto zobaczyć: Kościół p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła, a w kaplicy sarkofag, secesyjne kamieniczki przy ul. Armii Krajowej, wille przy ul. Słowackiego i ul. Mickiewicza, budynek Biblioteki Publicznej, fragment fosy i zabytkową zabudowę ul. Grunwaldzkiej.

W samym mieście polecamy wypoczynek na plaży i kąpielisku nad jeziorem Lipowo. Tuż przy południowej granicy miasta znajduje się przepiękne jezioro Duszatyń z wydzielonym miejscem do biwakowania i urokliwą plażą. Nad jeziorem wznosi się zabytkowa leśniczówka z 1920 r., a wokół jeziora prowadzi dydaktyczna ścieżka przyrodnicza. W 2012 roku miejsce to odwiedził światowej sławy polski pisarz i dramaturg - Sławomir Mrożek.

BARNÓWKO

Pierwotnie osada słowiańska. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1300r. W 1317 r. margrabia Waldemar nadał prawa miejskie na prawie myśliborskim. Istniał tam zamek.

Na uwagę zasługuje park założony w II połowie XVIII w., który usytuowany jest w południowej części wsi nad brzegiem rzeki Myśli. W skład kompleksu wchodzą ruiny pałacu, spalonego podczas działań wojennych. Obecnie na terenie parku znajdują się stawy rybne założone w 1781 r. Można tu również zobaczyć pomnik żołnierza niemieckiego z I wojny światowej oraz teren ostatniego lotniska I Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa”.

CYCHRY

Stara słowiańska osada, która przed przejęciem jej przez templariuszy nazywała się Sikorczy Las i Sikorza Góra. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1261 roku. Osada nosiła nazwę Tyscher, a w 1417 – Cycharn, w 1451 r. – Trzichter, w 1460 r. – Ziecher. Pierwotnie własność templariuszy. Od 1460 roku przeszła na własność joannitów.

W miejscowości znajduje się kościół p.w. Św. Stanisława Biskupa i Męczennika wybudowany przed 1250 r. Z pierwotnego kościoła pozostały ściany: zachodnia, południowa i północna.

DARGOMYŚL

To jedna z najstarszych osad na terenie gminy. Początki wsi możemy datować na XIIw. W zachowanych dokumentach przy nazwie Dargumiz pojawia się data 1234 r. pochodzenie nazwy wsi można skojarzyć z nazwami obydwu rzek przepływających przez wieś. Niemiecka nazwa Darrmietzel pochodzi od: Darr (Sienica) i Mitel (Myśla).

W miejscowości warto zobaczyć zabytkowy młyn wodny i elektrownię wodną, które wybudowane są w południowej części wsi, nad rzeką Myślą oraz kościół p.w. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych z XIII w., w którym znajduje się jeden z najstarszych na tych terenach dzwon gotycki z końca XIII lub początku XIV w.

DOLSK

Stara słowiańska osada o nazwie oznaczającej okolicę bagienną położoną w „dole”. Pierwsza wzmianka z 1337 –Toltzik, 1401 – Dolzik. Wieś lokowana na prawie niemieckim. W połowie XIX w. była jednym z największych majątków w okolicy. 

W miejscowości podziwiać można: Dom Ogrodnika i kuźnię z 1781 roku, kościół p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej, zbudowany w latach 1740 – 41, w którym zobaczyć można m. in. drewniany, rzeźbiony ołtarz główny typu amonowego z II połowy XVIII w. oraz utrzymana w podobnym stylu, oddzielona od niego ambona oraz piękne organy.

Ponadto znajduje się tu kompleks parkowo – pałacowy z XVIII w., w tym odbudowywanego z ruin dużego murowanego pałacu (dawniej nazywanym Małym Sanssouci), zbudowanego w formie neogotyku, do którego prowadzi brukowana droga. Park utrzymany jest w stylu angielskim. Wieś rozpościera się nad malowniczym jeziorem Dolskim, a w niewielkiej odległości na południe znajduje się jezioro Postne z polem biwakowym.

DYSZNO

W miejscowości zobaczyć można m.in. ruiny pałacu z XVIII wieku, park z charakterystycznymi dużymi polanami, łąką parkową i małymi stawami ozdobnymi, w którym znajduje się 470 starych drzew, w tym zespoły drzew pomnikowych Lipy Humboldta i Dęby Humboldta – drzewa o obwodzie o 750 cm.

Dyszno od 1804 r. było własnością Aleksandra von Humboldta, uważanego na świecie za „duchowego ojca ochrony przyrody” – wprowadził w roku 1816 pojęcie „pomnik przyrody”. Warto też zobaczyć kościół z XVI w. z drewnianym ołtarzem ambonowym, polichromowany ze złoceniami, stropem z belkami profilowanymi oraz dzwonem z 1545 r.

GRZYMIRADZ

Pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1337, kiedy to wymienia się wieś „Grünerod” jako lenno Bromolda Wuttsikka. W miejscowości warto zobaczyć kompleks parkowo – pałacowy, składający się z dworku (ruiny z XIX w.) i przylegającego do niego parku o powierzchni 3,5 ha. Na terenie obiektu zachowała się droga mająca charakter alei oraz znajdują się dwie malownicze polany. W Grzymiradzu warto zatrzymać się również przy Kościele p.w. Św. Ottona.

KRĘŻELIN

Krężelin  (do 1945 r. Krummkavel) – wieś położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie myśliborskim, w gminie Dębno. Folwark Krummkavel należał do 1819 r. do majątku Dyszno, następnie samodzielny. Od 1945 r. leży w granicach Polski. Zachował się dwór prawdopodobnie z 1 poł. XIX w. (obecnie budynek mieszkalny) i park założony w 2 poł. XIX w., ze znacznie zredukowanym starodrzewiem.
W czerwcu 2022 roku otwarto Skansen starych maszyn rolniczych. Na stronie internetowej https://www.krezelin.com można zobaczyć skansen online.

MŁYNISKA

Przy drodze do Dąbroszyna blisko przystanku PKS znajdują się wysunięte na przedpole stanowiska (bunkry) twierdzy kostrzyńskiej.

OBORZANY

Pierwsze wzmianki pochodzą z 1232 r. – Oporino, 1243 r. – Oboran, 1261 r. – Obran, 1500 r. – Nabern. W 1540 r. wieś zostaje przejęta od joannitów przez margrabiego Jana z Kostrzyna. Od 1300 roku była tu parafia, do której należało Dębno. W tym roku powstała też pierwsza świątynia, zbudowana z kamienia polnego, o charakterze obronnym, przebudowana w XIV i XV w. Wybudowanie kościoła przypisuje się cystersom, chociaż nie ma na to śladu w dokumentach.

OSTROWIEC

Ślady osadnictwa w tej miejscowości sięgają epoki kamiennej. Znaleziska przedmiotów wykonanych z kamienia datuje się na 5000 lat p. n. e. Wieś Wnestervitz powstała po zajęciu tych ziem przez Asuańczyków, w wyniku osadnictwa na prawie niemieckim.

Ostrowiec warto odwiedzić, ze względu na szczególne piękno krajobrazu, największe w gminie, malowniczo położone jezioro o powierzchni lustra wody 121 ha i głębokości 7,5 m. W obrębie jeziora, na wyspie, znajduje się rezerwat „Czapli Ostrów”, z siedliskiem czapli siwej.

Warto również zobaczyć starodrzew w dawnym parku pałacowym o charakterze leśno – krajobrazowym. Występuje tu ponad 300 starych okazów różnych gatunków drzew, m. in.: lipy, wiązy, kasztany, a nawet cisy. Tuż obok na drodze do Dyszna znajduje się aleja 262 dębów szypułkowych, będących pomnikiem przyrody.

RÓŻAŃSKO

Wieś Różańsko po raz pierwszy wymieniana jest w 1337 r., pod nazwą Rosental jako własność rodu von Schönebeck oraz rodu von Wedel. Nazwa ta wywodzić się miała od rosnących w dużej ilości dzikich róż.

W 1489 r. zbudowano kościół na planie prostokąta bez chóru i wieży. Na jego miejscu w XVIII w. zbudowano nowy kościół z wieżą, gdyż poprzedni spalił się w 1734 r. W 1872r. nastąpiła generalna przebudowa świątyni wg danych umieszczonych w kuli wieńczącej wieżę. Odbudowano wtedy apsydę i transept. Obecnie jest to świątynia barokowa z elementami neoromańskimi.

SARBINOWO

Dawna starosłowiańska osada o nazwie Czarna Woda lub Czarny Potok. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1261 r. – Torbamstorp jako własność templariuszy. W 1335 r. nazwa brzmiała Tzorbensdorf, w 1337 r. – Czorbendorf, w 1451 r. Tzornendorff, a w roku 1460 Zornendorff. Od 1540 roku własność margrabiego Jana z Kostrzyna.

25 sierpnia 1758 r. miała miejsce prusko – rosyjska bitwa pod Sarbinowem (Zorndorf), którą upamiętnia tablica informacyjna z opisem pola bitwy. Wieś została wtedy spalona ogniem artylerii. Częściowemu zniszczeniu uległa też świątynia wybudowana przez templariuszy. Odbudowany kościół przetrwał do 1825 r. postawiono wtedy nowy budynek, którego wieżę zniszczył piorun w 1890 r.

Obecny kościół p.w. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej pochodzi z XVIII w., wybudowany z kamienia polnego, częściowo wykorzystuje mury z pierwszej świątyni, ale nie są widoczne, ponieważ kościół został całkowicie otynkowany. Wieża pochodzi z 1892 r. odbudowano po pożarze.

SMOLNICA

Stara osada słowiańska, której ciągłość osadniczą można na podstawie badań archeologicznych stwierdzić już w X w. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1335 r.  i podaje nazwę Berenvelde. Od 1337 r. wieś nosi nazwę Bernfelde. Od 1402 r. znajduje się w rękach krzyżackich. Smolnica uchodziła do II wojny światowej za największy majątek w całej Nowej Marchii.

W miejscowości podziwiać można: park pałacowy z XIX w., o powierzchni 5,3 ha, leżący w środku zabudowy wsi. Park jest dobrze zachowany, a jego granice otoczone są murem. Występują tu przede wszystkim klony, lipy, dęby, graby oraz rzadkie porosty. Na jednym ze wzniesień znajduje się obszerny pałac z początku XX w., w którym funkcjonuje Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii.

W centrum wsi stoi odbudowany w 1984 roku kościół zawierający fragmenty murów i wieży pochodzące z XIII/XIV w. Przy drodze do Warnic, w środku lasu, znajduje się piękne, najczystsze jezioro Czaple z grodziskiem "Smoliniec" (IX-XI w.).

WARNICE

W miejscowości można zobaczyć kościół parafialny p.w. Św. Józefa zbudowany około 1335 r. z kamienia ciosanego, strop belkowy. Przebudowany został w 1858 r. dobudowano wtedy wieżę. W kościele znajduje się ołtarz z 1604 roku, przedstawiający postacie 12 apostołów, sceny z drogi krzyżowej, kopię obrazu Tycjana Grosz Czynszowy.

We wsi zobaczyć można też odnowiony park dworski o powierzchni 3,20 ha. Obok parku znajdują się ruiny pałacu von Ostenów (epizod historii właściciela majątku Warnice został opisany w "Ideologia nazizmu na Pomyślu i zamachy na jego twórcę - Adolfa Hitlera, fuhrera III Rzeszy"). Na terenie parku dominują lipy, dęby, jesiony, wiązy, kasztanowce i graby.

Na południe od wsi można odpocząć i popływać w czystych wodach jeziora Promień.